ನಾಗರೀಕತೆಯ ಒಡಕಿಗೆ ಕನ್ನಡಿ ಹಿಡಿದ ಡೊರಿಸ್ ಸಾಲ್ಸೆದೊ

Date: 06-07-2021

Location: ಬೆಂಗಳೂರು

ಹಿರಿಯ ಪತ್ರಕರ್ತ-ಲೇಖಕ ರಾಜಾರಾಂ ತಲ್ಲೂರು ಅವರು ಜಾಗತಿಕ ಸಮಕಾಲೀನ ಕಲೆ ಮತ್ತು ಕಲಾವಿದರನ್ನು ಕುರಿತು ಬರೆಯುವ ಅಂಕಣ 'ಈಚೀಚೆ, ಇತ್ತೀಚೆ'. ಪ್ರತಿ ವಾರ ಪ್ರಕಟವಾಗುವ ಈ ಸರಣಿಯಲ್ಲಿ ಈ ಬಾರಿ ಕೊಲಂಬಿಯಾ ಮೂಲದ ಕಂಟೆಂಪೊರರಿ ಆರ್ಟ್ ಕಲಾವಿದೆ ಡೋರಿಸ್ ಸಾಲ್ಸೆದೊ ಅವರ ಕಲಾಬದುಕಿನ ಕುರಿತು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ.

ಕಲಾವಿದ: ಡೋರಿಸ್ ಸಾಲ್ಸೆದೊ (Doris Salcedo)
ಜನನ: 1958
ಶಿಕ್ಷಣ: ಬಗೋಟಾ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ, ಕೊಲಂಬಿಯಾ; ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ, ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್
ವಾಸ: ಬಗೋಟಾ, ಕೊಲಂಬಿಯಾ
ಕವಲು: ಕಂಟೆಂಪೊರರಿ ಆರ್ಟ್
ವ್ಯವಸಾಯ: ಕಾನ್ಸೆಪ್ಚುವಲ್ ಆರ್ಟ್, ಇನ್ಸ್ಟಾಲೇಷನ್ಸ್

ಡೊರಿಸ್ ಸಾಲ್ಸೆದೊ ಅವರ ಸಿ.ವಿ.ಗಾಗಿ ಇಲ್ಲಿ ಕ್ಲಿಕ್ ಮಾಡಿ:

ಲಂಡನ್ನಿನ ಟೇಟ್ ಗ್ಯಾಲರಿಗೆ ಸೇರಿದ ಟರ್ಬೈನ್ ಹಾಲ್‌ನ ನೆಲದ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಅಗೆದು ಬಿರುಕು ಮೂಡಿಸಿದ್ದರವರು. ಒಂದೆಡೆ ಸಣ್ಣ ಗೀರಿನಿಂದ ಆರಂಭವಾಗುವ ಈ ಬಿರುಕು ಹಾಲಿನ ಇನ್ನೊಂದು ತುದಿಯಲ್ಲಿ (ಒಟ್ಟು ಬಿರುಕಿನ ಉದ್ದ 548ಅಡಿ) ದೊಡ್ಡ ತೆರವೇ ಆಗಿತ್ತು! ಶಾಶ್ವತವಾದ ಗ್ಯಾಲರಿ ಕಟ್ಟಡದಲ್ಲಿ ಇಂತಹದೊಂದು ಕೃತಿಯ ಮೂಲಕ ವೀಕ್ಷಕರನ್ನು ದಂಗುಬಡಿಸಿದ್ದ ಡೋರಿಸ್ ಪೋಸ್ಟ್ ಕೊಲೋನಿಯಲ್ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಬಿರುಕುಗಳನ್ನು ತೆರೆದು ತೋರಿಸಿದ್ದಲ್ಲದೇ ಆಧುನಿಕತೆಯ ಚರಿತ್ರೆಯ ಜೊತೆಜೊತೆಗೇ ಜನಾಂಗೀಯ ತಾರತಮ್ಯದ ಚರಿತ್ರೆಕೂಡಾ ಸಾಗಿಬಂದಿದೆ, ಆದರೆ ಅದು ಹೇಳದೆ ಕತ್ತಲಿನಲ್ಲಿರಿಸಿರುವ ಕಥೆ ಅಷ್ಟೇ ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದರು. ಅವರ ಈ Shibboleth (2007) ಕಲಾಕೃತಿ ಇಂದು ಜಗತ್ಪ್ರಸಿದ್ಧ.

ಮನುಕುಲದ ಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಕತ್ತಲೆಯಲ್ಲಿ ಉಳಿದಿರುವ ದುಃಖ, ಆಕ್ರಂದನಗಳಿಗೆ ಬಾಯಿ ಕೊಡುವ ಡೋರಿಸ್ ಇದನ್ನೆಲ್ಲ ಸ್ವತಃ ಅನುಭವಿಸಿದವರು. ಕೊಲಂಬಿಯಾದ ರಕ್ತರಂಜಿತ ಅಂತಃಕಲಹಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾದವರು. ಅದೂ ಅಂತಿಂತಹ ಅಂತಃಕಲಹ ಅಲ್ಲ. AUCಯಂತಹ ಬಲಪಂಥೀಯ ಅರೆಸೈನಿಕಪಡೆ-Farc ಎಂಬ ಎಡಪಂಥೀಯ ತೀವ್ರಗಾಮಿಗಳು-ಸರ್ಕಾರಿ ಸೇನೆ-ಕೊಲಂಬಿಯನ್ ಮಾದಕ ದ್ರವ್ಯ ಕಾರ್ಟೆಲ್ – ಈ ನಾಲ್ಕು ಶಕ್ತಿಗಳ ನಡುವೆ 52ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ನಡೆದ ಅಂತಃಕಲಹದಲ್ಲಿ 2,60,000ಜನ ತೀರಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ, ಅಸಂಖ್ಯ ಜನ ಕಾಣೆಯಾಗಿದ್ದಾರೆ, 70ಲಕ್ಷಕ್ಕೂ ಮಿಕ್ಕಿ ಜನ ವಲಸೆ ಹೋಗಿ ಸ್ಥಾನಾಂತರಗೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಸ್ವತಃ ಡೋರಿಸ್ ಅವರ ಕುಟುಂಬಿಕರಲ್ಲೇ ಹಲವರು ಇದಕ್ಕೆ ತುತ್ತಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಹಾಗಾಗಿ ಅವರ ಕಲಾಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿರುವ ವಿಷಾದ ಗಾಢವಾದುದು.

ಈಗ ಸುಧಾರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿರುವ ಕೊಲಂಬಿಯಾದಲ್ಲಿ ಈ ಕತ್ತಲ ದಿನಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಹಲವಾರು ಕತೆಗಳಿವೆ, ಇಂತಹದೊಂದು ಯುದ್ಧ ನಡೆದಿತ್ತೆಂಬುದನ್ನೇ ನಿರಾಕರಿಸುವ ಕತೆಗಳೂ ಇವೆ. ಹಾಗಾಗಿ ತನಗೆ ಕಲಾವಿದೆಯಾಗಿ ಆ ಯುದ್ಧಕಾಲದ ಅಪರಾಧಗಳು ಮಹತ್ವದವು ಎನ್ನುತ್ತಾರವರು. ಅವರ ಇನ್ನೊಂದು ಅಂತಹದೇ ಮಹತ್ವದ ಕಲಾಕೃತಿ Farc ನಿಂದ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ 37ಟನ್ ತೂಕದ ರೈಫಲ್‌ಗಳು, ಪಿಸ್ತೂಲುಗಳು, ಗ್ರನೇಡ್ ಲಾಂಚರ್‌ಗಳನ್ನು ಸರ್ಕಾರದ ಮಿಲಿಟರಿಗೆ ಸೇರಿದ ಕುಲುಮೆಯಲ್ಲಿ ಕರಗಿಸಿ, ಆ ಲೋಹವನ್ನು ನೆಲಕ್ಕೆ ಹಾಸುವ ಟೈಲ್‌ಗಳಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಿ, ಬಗೋಟಾದ ಅಧ್ಯಕ್ಷೀಯ ಅರಮನೆಗೆ ಸಮೀಪ ಇರುವ ಗ್ಯಾಲರಿಗೆ ಹಾಸಿದ್ದು. ಈ ಇಡಿಯ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದವರೂ ಆ ಹಿಂಸೆಗೆ ತುತ್ತಾದವರೇ. ಆ ಕಲಾಕೃತಿಯ ಹೆಸರು Fragments (2018). ಅದನ್ನು ಡೋರಿಸ್ ಹೀಗೆ ವಿವರಿಸುತ್ತಾರೆ “This project is anti-monument. A monument is a way of forgetting something, of making it invisible, weapons and war are not something that should be celebrated.” ಇದರ ಉಳಿದ ಟೈಲ್‌ಗಳನ್ನು ಶಾಂತಿ ಸಂಧಾನ ನಡೆದ ಕ್ಯೂಬಾದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಯ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ಮುಖ್ಯಾಲಯದ ಹೊರಭಾಗದಲ್ಲಿ ಹಾಸಲಾಗುವುದೆಂದು ಅವರು ಹೇಳಿದ್ದರು.

ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಬಗೋಟಾದಲ್ಲೇ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆದ ಡೋರಿಸ್, ಬಳಿಕ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಸ್ನಾತಕ ಪದವಿ ಪಡೆದು, ಬಗೋಟಾಕ್ಕೆ ಮರಳಿ ಅಲ್ಲಿನ ವಿವಿಯಲ್ಲಿ ಕಲಾ ಶಿಕ್ಷಕಿಯಾಗಿ ಕೆಲಸ ಆರಂಭಿಸಿದರು. ತನ್ನ 30ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಕಲಾವೃತ್ತಿ ಆರಂಭಿಸಿದ ಡೋರಿಸ್, 1985ರಲ್ಲಿ ಗೆರಿಲ್ಲಾಗಳು-ಸರ್ಕಾರದ ನಡುವೆ ಕದನದಲ್ಲಿ ಸಾವಿರಾರು ಮಂದಿಯನ್ನು ಸುಟ್ಟುಹಾಕಿದ್ದಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷಿ ಆದರು. ಅದಕ್ಕೆ ಕಲಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಡೊರಿಸ್ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸಿದ್ದು ಹೇಗೆಂದರೆ, ಬಗೋಟಾದ ಆಸ್ಪತ್ರೆಗಳಿಗೆ ಓಡಾಡಿ, ಅಲ್ಲಿ ಮೃತಪಟ್ಟವರ ಬೂಟುಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿ ತಂದು ಗೋಡೆಗಳಿಗೆ ನೇತುಹಾಕಿದ್ದು.

ಮರದ ಪೀಠೋಪಕರಣಗಳಿಗೆ ಕಾಂಕ್ರೀಟು ತುಂಬಿದ್ದು, ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನು ಅವುಗಳ ವಾಸಯೋಗ್ಯ ರೂಪದಿಂದ “ಅನ್‌ಹೋಮ್ಲಿ” ಮಾಡುವುದು…ಇಂತಹ ಕಲಾಕೃತಿಗಳ ಮೂಲಕ ಆಕ್ರಂದನಗಳಿಗೆ ರೂಪವನ್ನು ಕೊಡುವ ಅವರ ಪ್ರಯತ್ನಗಳನ್ನು ಕಲಾಜಗತ್ತು ಮಹತ್ವದ್ದೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದೆ. ಆಕೆ ತನ್ನ ಪ್ರತಿಯೊಂದೂ ಕಲಾಕೃತಿಗೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಕ್ಷೇತ್ರಕಾರ್ಯ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ತೊಂದರೆಗೀಡಾದ ನೂರಾರು ಮಂದಿಯನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸಿ, ಅವರ ನಷ್ಟ, ಆಘಾತಗಳನ್ನು ದೊಡ್ಡ ಗಾತ್ರದ ಸ್ಥಳ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಇನ್ಸ್ಟಾಲೇಷನ್‌ಗಳ ಮೂಲಕ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುವುದು ಸ್ಥೂಲವಾಗಿ ಅವರ ವಿಧಾನ. 1999ರಲ್ಲಿ ಕೊಲಂಬಿಯನ್ ಪತ್ರಕರ್ತ ಜೈಮ್ ಗಾರ್ಜನ್ ಅವರ ಹತ್ಯೆಗೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿ, ಗಾರ್ಜನ್ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಊರಿನ ಗೋಡೆಗಳ ಮೇಲೆ ಹಲವು ಕಲಾವಿದರ ಸಹಕಾರದಿಂದ ಕವುಚಿ ಬಿದ್ದ ಗುಲಾಬಿಯ ಅಚ್ಚುಗಳನ್ನು ಮೂಡಿಸಿದ್ದು ಅವರ ಮೊದಲ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಹಸ್ತಕ್ಷೇಪ ಕಲಾಕೃತಿ. 2016ರಲ್ಲಿ ಕೊಲಂಬಿಯಾದ ಜನತೆ ಶಾಂತಿ ಒಪ್ಪಂದದ ವಿರುದ್ಧ ಮತ ಚಲಾಯಿಸಿದಾಗ, ಆಕೆ 2000 ಬಿಳಿ ಬಟ್ಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಗಲಭೆಗೆ ಬಲಿಯಾದವರ ಹೆಸರುಗಳನ್ನು ಬೂದಿಯಿಂದ ಬರೆಸಿ, ಬಗೊಟಾದ ಬೊಲಿವರ್ ಸರ್ಕಲ್‌ಅನ್ನು ಅದರಿಂದ ಮುಚ್ಚಿದ್ದರು.

ಪ್ರೀತಿಪಾತ್ರರನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಾಗ ಉಂಟಾಗುವ ಆಘಾತಗಳು ಮತ್ತು ಅದರ ನೆನಪನ್ನು ಸೆರೆಹಿಡಿದು, ಅದಕ್ಕೊಂದು ಜಾಗತಿಕ ಭಾಷೆಯನ್ನೂ-ಧ್ವನಿಯನ್ನೂ ದಿನಬಳಕೆಯ ವಸ್ತುಗಳ ಮೂಲಕವೇ ಒದಗಿಸಿರುವುದು ಅವರ ಕಲಾಕೃತಿಗಳ ಹೆಚ್ಚುಗಾರಿಕೆ.

ಡೊರಿಸ್ ಸಾಲ್ಸೆದೊ ಅವರ ಇತ್ತೀಚೆಗಿನ ಝೂಮ್ ಮೀಟಿಂಗ್ ಉಪನ್ಯಾಸ (2021)

ಡೊರಿಸ್ ಸಾಲ್ಸೆದೊ ಅವರ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶಿಲ್ಪಗಳು- ಒಂದು ಕಿರುಚಿತ್ರ:

ಚಿತ್ರ ಶೀರ್ಷಿಕೆಗಳು:
ಡೊರಿಸ್ ಸಾಲ್ಸೆದೊ ಅವರ Atrabiliarios (1993)

ಡೊರಿಸ್ ಸಾಲ್ಸೆದೊ ಅವರ Disremembered IV, 2015, silk thread and nickel plated steel

ಡೊರಿಸ್ ಸಾಲ್ಸೆದೊ ಅವರ La Casa Viuda VI (2015)

ಡೊರಿಸ್ ಸಾಲ್ಸೆದೊ ಅವರ Noviembre 6 y 7, 2002. 280 wooden chairs and rope; overall dimensions variable. Ephemeral public project, Palace of Justice, Bogotá, 2002