ಯೋಗೀಂದ್ರರ ಪ್ರಬಂಧಗಳ ಕಟ್ಟುವಿಕೆ ಹಾಗೂ ನುಡಿಗಟ್ಟು ಜಯಂತ ಕಾಯ್ಕಿಣಿಯವರ ಕಥೆಗಳನ್ನು ನೆನಪಿಸುವಂತಹದ್ದು. ಯಾವುದೋ ಒಂದು ಕ್ಷಣ ಅಥವಾ ಒಂದು ಅನುಭವದ ಬೆನ್ನತ್ತಿ ನಡೆಸುವ ಪಯಣದಲ್ಲಿ ಓದುಗನನ್ನೂ ಅವನಿಗರಿವಿಲ್ಲದಂತೆಯೇ ಸಹಪಯಣಿಗನನ್ನಾಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಕಾಯ್ಕಿಣಿಯವರ ಕಥೆಗಳ ಗಾಳಿ ಇಲ್ಲಿನ ಪ್ರಬಂಧಗಳಿಗೂ ಸೋಕಿದೆ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ ಹಿರಿಯ ಲೇಖಕ ರಘುನಾಥ ಚ ಹ. ಅವರು ಯೋಗೀಂದ್ರ ಮರವಂತೆ ಅವರ ‘ನನ್ನ ಕಿಟಕಿ’ ಪ್ರಬಂಧ ಸಂಕಲನದಲ್ಲಿ ಬರೆದ ಮುನ್ನುಡಿಯ ಮಾತುಗಳು ನಿಮ್ಮ ಓದಿಗಾಗಿ..

ಯೋಗೀಂದ್ರ ಮರವಂತೆ ಅವರ ‘ನನ್ನ ಕಿಟಕಿ’ ಪ್ರಬಂಧ ಪ್ರಕಾರದ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರೀತಿಯುಕ್ಕಿಸುವ ಪ್ರಬಂಧಗಳ ಸಂಕಲನ. ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಕಲೆಹಾಕಿದ ವಿವರಗಳ ಆಕರ್ಷಕ ಜೋಡಣೆಯೇ ಪ್ರಬಂಧ ಎನ್ನುವಂತಾಗಿರುವ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ, ರಮ್ಯ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ರೂಪುಗೊಂಡ ಬರವಣಿಗೆಯನ್ನು ಪ್ರಬಂಧವೆಂದು ಪ್ರಕಟಿಸುತ್ತಿರುವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ಯೋಗೀಂದ್ರರ ಪ್ರಬಂಧಗಳು ‘ಪ್ರಬಂಧ ಧ್ವನಿ’ಯ ಮೂಲಕ ಗಮನಸೆಳೆಯುತ್ತವೆ. ಪ್ರಬಂಧದ ಶಿಲ್ಪ ಹಾಗೂ ಧ್ವನಿಯ ಕಸುಬುದಾರಿಕೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಗಮನಕೊಡುವ ನಿಜ ಪ್ರಬಂಧಗಳ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ‘ನನ್ನ ಕಿಟಕಿ’ ಗಮನಸೆಳೆಯುತ್ತದೆ. ಯೋಗಿಂದ್ರರ ಪ್ರಬಂಧಗಳಲ್ಲೂ ವಿವರಗಳಿವೆ. ಆಕರ್ಷಕ ಹೆಣಿಗೆಯೂ ಇದೆ. ಆದರೆ, ಈ ವಿವರಗಳು ಮಾಹಿತಿಯಾಗಿಯಷ್ಟೇ ಉಳಿಯದೆ, ಮೋಹಕ ಭಾಷೆ ಬಣ್ಣದ ಹೊದಿಕೆಯಾಗಿಯಷ್ಟೇ ಉಳಿಯದೆ, ಹೊಸ ನೋಟವೊಂದನ್ನು ಕಟ್ಟಿಕೊಡುವ ಮೂಲಕ ಪ್ರಬಂಧದ ಸಾರ್ಥಕ ಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ದಕ್ಕಿಸಿಕೊಂಡಿವೆ.

‘ನನ್ನ ಕಿಟಕಿ’ ಸಂಕಲನದ 26 ಪ್ರಬಂಧಗಳು ಎರಡು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ವಿಂಗಡಣೆಗೊಂಡಿವೆ. ಮೊದಲ ಭಾಗದ ಪ್ರಬಂಧಗಳು ಪ್ರಬಂಧಕಾರರ ಊರು-ತವರಿನ ಭಿತ್ತಿಯಲ್ಲಿ ರೂಪುಗೊಂಡಿದ್ದರೆ, ಎರಡನೇ ಭಾಗದ ರಚನೆಗಳ ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿರುವುದು ಪ್ರಬಂಧಕಾರರ ಕರ್ಮಭೂಮಿ ಇಂಗ್ಲೆಂಡು. ಈ ಪ್ರಬಂಧಗಳನ್ನು ‘ಕಿಟಕಿಯೊಳಗಿನ ರಚನೆಗಳು’ ಹಾಗೂ ‘ಹೊರಗಿನ ರಚನೆಗಳು’ ಎಂದೂ ಹೇಳಬಹುದು. ಊರ ಹಿನ್ನೆಲೆಯ ನೆನಪುಗಳು ಸಹಜವಾಗಿಯೇ ಆರ್ದ್ರತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ನೆನಪುಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಆತುಕೊಂಡಿದ್ದರೆ, ಉತ್ತರಾರ್ಧದ ರಚನೆಗಳು ವರ್ತಮಾನದ ನೆಲೆಗಟ್ಟಿನವು ಹಾಗೂ ಬೌದ್ಧಿಕತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಅವಲಂಬಿಸಿದವು.

ಸಂಕಲನದ ಮೊದಲ ರಚನೆ ‘ಮತ್ತೆ ಹಾಡಾಗಿದೆ ಮಳೆಸಂಗೀತ’ ಯೋಗೀಂದ್ರರ ಪ್ರಬಂಧ ಕೌಶಲ್ಯಕ್ಕೆ ನಿದರ್ಶನದಂತಿರುವ ರಚನೆ. ಭಾವಗೀತದಂಥ ಭಾಷೆ, ಓದಿನ ಅನುಭವ, ಆ ಅನುಭವ ಕರುಣಿಸಿದ ಒಳನೋಟ – ಎಲ್ಲವೂ ಹದವಾಗಿ ಒದಗಿಬಂದ ರಚನೆಯಿದು. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಆರಂಭವಾಗಿರುವ ಮಳೆಗಾಲವನ್ನು ನೆಪವಾಗಿಟ್ಟುಕೊಂಡು, ಬರಹಗಾರರನ್ನು ಮಳೆ ಯಾವೆಲ್ಲ ಬಗೆಯಲ್ಲಿ ಕಾಡಿದೆ ಎನ್ನುವುದನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುವ ಈ ಪ್ರಬಂಧ ತಾನೇ ಒಂದು ಶಬ್ದಚಿತ್ರವಾಗಿ ರೂಪುಗೊಂಡಿದೆ. ಟ್ಯಾಗೋರರ ಮಳೆ ರಚನೆಗಳನ್ನು ನೆನಪಿಸುವ ಪ್ರಬಂಧ, ಮಳೆಯ ಸ್ವಾಗತಕ್ಕೆ ಶಾಂತಿನಿಕೇತನದಲ್ಲಿ ಅವರು ಆರಂಭಿಸಿದ ‘ಬರ್ಷ ಮಂಗಲ್’ ಎನ್ನುವ ಹಬ್ಬವೀಗ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ ಮತ್ತು ಬಾಂಗ್ಲಾಗಳಲ್ಲಿ ಆಚರಣೆಗೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದು, ಈ ಮಳೆಹಬ್ಬ ಬಂಗಾಳಿ ಜನರನ್ನು ಭಾವನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಬೆಸೆಯುವ ತಂತುವಾಗಿರುವುದನ್ನು ಗುರ್ತಿಸುತ್ತದೆ. ರವೀಂದ್ರರ ಮಳೆಕವಿತೆಗಳು ನಮ್ಮನ್ನು ಭಾವನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ, ವೈಚಾರಿಕ ನೆಲೆಯಲ್ಲೂ ಕಾಡಬೇಕಾಗಿದೆ ಎನ್ನುವ ಅರಿವು ಹಾಗೂ ಅವರ ಕವಿತೆಗಳ ನಿಸರ್ಗಪ್ರೇಮ ರಮ್ಯ ಕಾವ್ಯವೊಂದರ ಓದಿನ ಖುಷಿಗಷ್ಟೇ ಸೀಮಿತವಾಗದೆ ಪ್ರಾಕೃತಿಕ ಎಚ್ಚರವನ್ನು ನಮ್ಮೊಳಗೆ ಹೊತ್ತಿಸಬೇಕಾಗಿದೆ ಎನ್ನುವ ಕಳಕಳಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಬಂಧ ಕೊನೆಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಮಳೆಯ ನೆಪದ ಈ ಪಯಣ ಅರಿವಿನ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಕೊನೆಗೊಳ್ಳುವುದು ಪ್ರಬಂಧದ ಸಾರ್ಥಕಕ್ಷಣ.

‘ಮುಂಗಾರಿನ ಮಂದ ಬಣ್ಣಗಳು ಅಘನಾಶಿನಿಯ ಮೀನುದೋಣಿಗಳು’ ಛಾಯಾಗ್ರಾಹಕ ದಿನೇಶ್ ಮಾನೀರರ ಕುಮಟಾದ ಛಾಯಾಚಿತ್ರಗಳಿಗೆ ಸಂವಾದಿಯಾಗಿ ಮೂಡಿರುವ ಪ್ರಬಂಧ. ಮೋನೊಕಲರ್ ಚಿತ್ರಗಳ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಪ್ರಬಂಧ ಕಟ್ಟಿಕೊಡುವ ಬಹುವರ್ಣದ ಬಿಂಬಗಳು ಅದೆಷ್ಟು ಮೋಹಕವಾಗಿವೆಯೆಂದರೆ, ಹಿಂದೆಂದೂ ಕಂಡಿರದವರ ಎದೆಯಲ್ಲೂ ಕುಮಟಾ ಹಾಗೂ ಅಘನಾಶಿಯ ನಕಾಶೆ ಅಚ್ಚಾಗಿಬಿಡುತ್ತದೆ.
ಶಬ್ದಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟುವ ಯೋಗೀಂದ್ರರ ಶೈಲಿಗೆ ಒಂದು ಉದಾಹರಣೆ ನೋಡಿ:
‘‘ಮುಂಗಾರಿನ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲಿ ವ್ಯವಸಾಯದ ಜೊತೆಗೆ ಮೀನುಗಾರಿಕೆಯೂ ಸಾಗುತ್ತದೆ; ಭತ್ತವೂ ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ, ಹೊಳೆಮೀನೂ ಸಿಗುತ್ತದೆ! ಭತ್ತ ಬೆಳೆಯುವುದೂ ನೀರಲ್ಲಿ ಮೀನು ಹಿಡಿಯುವುದೂ ನೀರಲ್ಲೆ. ಅಘನಾಶಿನಿಯಲ್ಲಿ ದೋಣಿ ಸಂಚಾರ ನಿರಂತರ. ಸ್ಥಳೀಯ ಮೀನುಗಾರರು ಹತ್ತಿರದ ಐಗಳಕುರ್ವೆ ದ್ವೀಪಕ್ಕೆ ಹೋಗಿಬರುತ್ತಿರುತ್ತಾರೆ. ದೋಣಿ ನಿರ್ವಾಹಕರು ಬಲಿಷ್ಠ ಪುರುಷರೇ ಆಗಿರಬೇಕಾಗಿಲ್ಲ. ಇಲ್ಲಿನ ಮಕ್ಕಳು ಹೆಮ್ಮಕ್ಕಳು ದೋಣಿ ನಡೆಸುವುದು ಕಾಣಿಸುತ್ತದೆ. ಸಣ್ಣ ಮಕ್ಕಳೂ ದೋಣಿಯನ್ನು ತಾವು ಬಯಸಿದಂತೆ ಚಲಾಯಿಸಬಲ್ಲರು ತಾವು ನುಡಿಯುವಂತೆ ನಡೆಸಬಲ್ಲರು. ಹೀಗೆ ನೋಡುತ್ತಾ ಸಾಗುವಾಗ ನೂರಾರು ದೋಣಿಗಳು ಅಘನಾಶಿನಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸುತ್ತವೆ. ಕೆಲವು ಚಲಿಸುವವುಗಳು ಕೆಲವು ಕಟ್ಟಿಹಾಕಲ್ಪಟ್ಟುವುಗಳು. ದೋಣಿಗಳನ್ನು ಬಂಧಿಸಿದ ಗೂಟಕ್ಕೆ ಸಾವಿರ ಸಾವಿರ ಮೀನುಗಳನ್ನು ಮೋಸದಲ್ಲೊ ಸಾಹಸದಲ್ಲೊ ಹಿಡಿದ ಬಲೆಗಳನ್ನು ನೇತು ಹಾಕಿರುವುದೂ ಕಂಡೀತು. ದೋಣಿ ಮತ್ತು ಬಲೆಗಳನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸುವ ಯಜಮಾನರು ಇಲ್ಲದ ಹೊತ್ತಲ್ಲಿ ಅವನ್ನು ಕಟ್ಟಿದ ಗೂಟವೇ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆಯ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಹೊತ್ತಿರುತ್ತದೆ. ಕೆಲವು ಒಂಟಿ ದೋಣಿಗಳು ಕೆಲವು ಸಂಸಾರಸ್ಥ ದೋಣಿಗಳು ಮತ್ತೆ ಕೆಲವು ಯುಗಳಗೀತೆ ಹಾಡುವ ನಾವೆಗಳು. ಇಲ್ಲಿ ವಿಹರಿಸುವ ದೋಣಿಗಳು ಮತ್ತು ದೋಣಿಯನ್ನು ತೇಲಿಸುತ್ತ ಮೆಲ್ಲಗೆ ಹರಿಯುವ ನದಿಯೂ ಒಂದು ಇನ್ನೊಂದರ ಮುಖ ನೋಡಿ ಸನ್ನೆ ಮಾಡುತ್ತವೆ, ಮಾತನಾಡುತ್ತವೆ, ಸುಖ ದುಃಖ ಕಷ್ಟ ಸುಖ ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಅಘನಾಶಿನಿಯ ಹರಿವಿನ ಮೇಲಿನ ದೋಣಿಗಳು, ದೋಣಿಯ ಮೇಲಿನ ಮೋಡಗಳು ಕೈ ಕೈ ಹಿಡಿದು ಚಲಿಸಿದಂತೆ ಭಾಸವಾಗುತ್ತದೆ. ಪುರಾತನ ಪರಿಚಯದ ಪಾರಂಪರಿಕ ಗೆಳೆತನದ ಸಖಸಖಿಯರಂತೆ ಯಾವುದೊ ಕಾಲದ ಒಡನಾಡಿಗಳಂತೆ ನಗೆಬೀರುತ್ತವೆ.’’

ಮೇಲಿನ ಶಬ್ದಚಿತ್ರ ಅಘನಾಶಿನಿಯ ಪರಿಸರದ ಚೆಲುವನ್ನಷ್ಟೇ ಕಟ್ಟಿಕೊಡುವುದಿಲ್ಲ. ಆ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಬದುಕು ಕಂಡುಕೊಂಡ ಜೀವಗಳ ಸೌಂದರ್ಯವನ್ನೂ ಅವುಗಳ ತವಕ ತಲ್ಲಣಗಳನ್ನೂ ಕಾವ್ಯಕ್ಕೆ ಸಮೀಪವಾದ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಬಂಧಕಾರರು ಕಾಣಿಸುತ್ತಾರೆ.

ಯೋಗೀಂದ್ರರ ಪ್ರಬಂಧಗಳ ಕಟ್ಟುವಿಕೆ ಹಾಗೂ ನುಡಿಗಟ್ಟು ಜಯಂತ ಕಾಯ್ಕಿಣಿಯವರ ಕಥೆಗಳನ್ನು ನೆನಪಿಸುವಂತಹದ್ದು. ಯಾವುದೋ ಒಂದು ಕ್ಷಣ ಅಥವಾ ಒಂದು ಅನುಭವದ ಬೆನ್ನತ್ತಿ ನಡೆಸುವ ಪಯಣದಲ್ಲಿ ಓದುಗನನ್ನೂ ಅವನಿಗರಿವಿಲ್ಲದಂತೆಯೇ ಸಹಪಯಣಿಗನನ್ನಾಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಕಾಯ್ಕಿಣಿಯವರ ಕಥೆಗಳ ಗಾಳಿ ಇಲ್ಲಿನ ಪ್ರಬಂಧಗಳಿಗೂ ಸೋಕಿದೆ. ಬಹುತೇಕ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಉದ್ದೇಶವಿಲ್ಲದೆ ಸಾಗುವ ಅಥವಾ ಲಘುವಾದ ಎಳೆಯೊಂದರ ಚುಂಗು ಹಿಡಿದು ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುವ ಈ ಅಲೆದಾಟ, ದಾರಿಯುದ್ದಕ್ಕೂ ಎಡತಾಕುವ ಅಗಣಿತ ಬಿಂಬಗಳನ್ನು ತನ್ನದಾಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತ ಕೊಲಾಜ್ ರೂಪ ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಈ ಬಗೆಯ ಅಲೆದಾಟ, ಬಹುತೇಕ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಸಾವಯವ ಅನುಭವವಾಗಿ ಮೈದಾಳುವ ಬದಲು, ಬಿಡಿ ಬಿಡಿ ಬಿಂಬಗಳ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಕಳೆದುಹೋಗಿ, ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಮೋಹಕ ಭಾಷೆಯ ಅನುರಣನವಾಗಿಯಷ್ಟೆ ಉಳಿದುಬಿಡುತ್ತದೆ. ಆದರೆ, ಯೋಗೀಂದ್ರರ ರಚನೆಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಅಲೆದಾಟ ಮೋಹಕ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಕಳೆದುಹೋಗದೆ, ಅರ್ಥಸಾಧ್ಯತೆಗಳ ಬೆಳಕನ್ನು ಓದುಗರ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಹಾಯಿಸುತ್ತದೆ. ಆ ಬೆಳಕಿನಲ್ಲಿ ಓದುಗ ತನ್ನ ಕೈಲಾದಷ್ಟು ದೂರ ಸಾಗಲಿಕ್ಕೂ ಅವಕಾಶ ಕಲ್ಪಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಬಗೆಯ ಅಲೆದಾಟಕ್ಕೆ ಉದಾಹರಣೆಗಳಾಗಿ, ‘ನನ್ನ ಕಿಟಕಿ’, ‘ಕಚೇರಿಯೊಂದರ ಕಿಚನ್ ಕಥನ’ ಹಾಗೂ ‘ಪಾಪಡಂ ಪುರಾಣ’ಗಳನ್ನು ಗಮನಿಸಬಹುದು. ಸಂಕಲನದ ಅತ್ಯಂತ ಯಶಸ್ವಿ ರಚನೆಗಳೂ ಆದ ಈ ಪ್ರಬಂಧಗಳನ್ನು, ಪ್ರಬಂಧಕಾರರಾಗಿ ಯೋಗೀಂದ್ರ ಅವರು ರೂಢಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ಶೈಲಿಯ ಚೆಲುವಿನ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲೂ ಗಮನಿಸಬಹುದು.

-ರಘುನಾಥ ಚ.ಹ.
ರಘುನಾಥ ಚ ಹ ಅವರ ಲೇಖಕ ಪರಿಚಯ..